Michel Fokine koreografoak Igor Stravinskiren musikan oinarritua sortu zuen ipuin dantzatua, Suzko txoria 1910eko ekainaren 25ean sortu zen Pariseko Operan, Serge Diaghileven Ballet Errusiarrentzat. “Ivan Tsarevitchek, egun batean, txori liluragarri bat ikusi du, gorputza urre eta suzkoa duena; bere atzetik abiatu da eta ezin izan badu harrapatu ere, luma dirdiratsu bat kendu dio behintzat”. Honela hasten da Errusiako ipuin herrikoietan inspiratuta dagoen libretoa. Baina ez da hori marraztuko dugun txoriaren erretratua, ezta 1945eko orkestra- suitearen inguruko eztabaidaren ondoren George Balanchinek 1949. urtean New York Hiriko Balletarentzat egin zuen hori ere. Bere balletaren hiru suite (1910, 1919 eta 1945) idatzi zituen Stravinskik eta ondokoa esan zuen gai honen inguruan: “Balanchinek Suzko txoriaren 1945eko orkestra-suitearentzat egin zuen koreografia nahiago dut nik, Fokinen balleta eta musika baino: ballet osoaren musika luzeegia da eta bere kalitateak gorabeherak ditu”⁽¹⁾. Balanchinek bezala, 1945eko orkestra-suitea erabili dugu duk, Maurice Béjarten eskutik Rhingo Balletean 1979. urtean dantzatu ahal izan nuen bertsioa, 1970ean Parisko Operak egin zuena eta 1919ko bertsio motzagoa oinarri dituena. Itxaropena daraman txoria edo gudalariak gerrara gidatzen dituen ikur iraultzailea, Béjartek ondokoa idatzi zuen bere hitzaurrean: “Stravinski, musikari errusiarra, Stravinski musikari iraultzailea. [...] Suzko txoria bere errautsetatik birsortu den fenixa da. Poeta, iraultzailea bezala, suzko txori bat da”⁽²⁾. Gure aldetik, txoriek zeruaren eta lurraren arteko lotura irudikatzen dutela gogoratuko dugu. Berriz sortu ahal izateko bere gorputza deskonposatzen duen fenixak, kristauen erlijioan, arimaren hilezkortasuna eta Kristoren pizkundea irudikatzen du. Bestetik, partiturari buruzko bere iruzkinean ondokoa adierazi zuen Reynaldo Hahn musikagileak, 1910. urtean: “ufako oso garbia, oso indartsua, eta goialdetik datorrena”⁽³⁾. Horrenbestez, Suzko txoria argia daraman, gizakiei itxaropena eta kontsolamendua ematen dien izakia egiteko tentazioa dago, Asisko Frantzisko santuaren

antzera (zeinak bere anai txoriekin hitz egiten baitzuen, distira handiko txori ederrekin zein txolarre xumeekin). Thierry Malandain, 2021eko otsaila ⁽¹⁾ Memories and Commentaries de Igor Stravinski, Robert Craft 1959, 33. orr. ⁽²⁾ Maurice Béjart, 1970 ⁽³⁾ Le Journal, 1910eko ekainaren 27a