Biografia
Thierry Malandain, 1959ko apirilaren 13an jaio zen Petit Quevillyn, eta dantzari klasikoaren ibilbide naturalari jarraitu zion, baina ertzek markatutako gustuarekin eta ohikoa ez den nekagarritasunarekin. Hala, formakuntza ospetsuak segitu ordez, Jacques Chaurand, Monique Le Dily, René Bon, Daniel Franck, Gilbert Mayer eta Raymond Franchettiren irakaskuntzatik igaroko da: nortasun indartsu eta bitxia duten maisu ospetsu eta sutsuak… Lausanako lehiaketan aurkeztu zenean, Violette Verdy buru zenak, Parisko Operara joateko konpromisoa egiten dio 1977-1978 urtaroarentzat. Han dago Jean Sarelli, orduan “Balet maisua” eta hala jarraitzen du Rineko Baletaren zuzendaritza hartzen duenean. Thierry Malandain Mulhousen egon zen 1980. urtera arte, eta gero Nancy-ko Antzerki Balet Frantsesean sartu zen, Hélène Traïlinek eta Albert Cartierrek zuzenduta. 1986 arte. Lorenan pasatutako sei urte horietan egin zituen lehen koreografo-esperientziak: 1984an Volinine lehiaketako lehen saria irabazi zuen Gillaume Lekeuren musikarekin, ondotik Maguy Marin, Suitzan 1985ean eta 1986an Sonatinerekin (Morphoten-eko musika) Nyon lehiaketako lehen saria.
1986an, Thierry Malandainek apustu bat egin du.’ Nancyko Balet Antzerki Frantsesetik zortzi dantzarirekin irteten da eta Temps Presente konpainia sortzen du. Konpainia hori Elancourten (78) kokatzen da, Parisen kanpoaldean. Nahita aukeratzen dituzte ertzak eta titan lana egiten dela ziurtatzea. Hurrengo denboralditik aurrera, Bokazioaren Fundazioa eta Oulmont Fundazioa saritu dituzte, eta La Bauleko lehiaketa koreografikoaren lehen saria jaso dute, Vaison-la-Romainako lehiaketa koreografikoaren lehen saria, eta Parisen Angelin Preljocaj eta Claude Brumachonekin, Gaueko Koreografo gazteen saria… Aurezku dituzte halako piezak : Benjamin Brittenen musika batekin eginiko l’Homme aux semelles de vent (1986), Les illuminations bilakatu dena Patrick Dupond eta Nancyko Balet Nazionalarentzat, edo Edgar Allan Poe (1988), Claude Debussy eta André Caplet-ren partituletan oinarritzen dena; baita ere Folksongs (1986) Benjamin Brittenen musika batez lagundua – konpainia anitzek haienganatua – hots, Tourseko Baleta Jean-Christophe Maillot-k zuzendua – ahalbidetzen dute koreografo gaztearen talentua ezagutarazten. Dantzaren urte betean (1988) Dantza Frantses Gaztearen abenturei buruz bakarrik hitz egiten da; Thierry Malandain, berriz, koreografoa da, eta, bere lagunek bezala, aldirietako dantzaren garapenean lan egiten du, baina hiztegi klasikoarekiko lotura aldarrikatzen du. Baletak sortzen ditu opera-etxeentzat, hala nola Danses qu’on croise (1987), Johannès Brahms-en musika baten gainean Nanteseko Operaren Baletarentzat. Kokapen berezi horrek Frantziako ingurune koreografikoa desitxuratzen du, baina ez du nazioarteko audientzia oztopatzen. Alderantziz, Belgikan bereziki, urte berean frantsesari buruz hitz egiten hasi ziren, Les Sylphides (1990) sortzerakoan, Frédéric Chopinen musika bati buruz, Waloniako Ballet Royalerako eta Petite Lune sortzerakoan (Dmitri Chostakovichen musika), Flandesko Ballet Royalerako, errendimendu bat…
1991an, Thierry Malandainek Igor Stravinskiren Pulcinella muntatu du Saint Etienneko Kultur Etxean. Jean-Louis Pichon zuzendaria, erakundea Opera Teatroaren paper berrirantz bideratzen ari da (1994an L’Esplanade bihurtuko da). Berak badaki musikarekiko sentikorra den koreografo bat behar duela, eta gai dela jarduera indartsu bat eskaintzeko. Saint-Etiennen egoitzan hartzeko proposatu dio Temps Presente konpainiari. Sei urteko abentura baten hasiera da. Koreografoak bere balet bilatuenetako batzuk sortuko ditu. : La Fleur de pierre (1994) Serge Prokofiev, l’Après midi d’un faune (1995) Claude Debussy, Ballet mécanique (1996) Georges Antheil, Sextet (1996) Steve Reich, Casse Noisette (1997) Piotr Ilitch Tchaïkovski… eta ikuspegi oso originala konprometitzea: Jules Massenet konpositore estebanarraren baletak birsortzea.
1997an koreografoak proposamen bat jasotzen du: Kultura eta Komunikazio Ministerioak eta Biarritz hiriak Euskal Herriko Kostaldeko Zentroan estilo klasikoko lehen Koreografia Garaikidea sortzea eskaini diote. Gaia nahiko azkar garatzen da, 1998ko irailetik aurrera Biarritzeko Koreografia Zentro Nazionala – Ballet Biarritz inauguratu eta Gare du Midi izeneko eraikinean kokatzen den arte. Eraikin hori trenek uzten dute eta bere bi dorre karratuekin gainezka egiten duten lorategien gozotasuna menderatzen du.
2003an, Les Créatures-ekin, Ludwig van Beethovenen musika, Balet Biarritz-ek sorkuntza etapa berri bat iragaiten du. Pieza, indartsua, grafikoa, asmo handikoa, heldutasun eta erraztasun-sentimendua sortzen du, eta horrek onarpen garrantzitsua bermatzen dio. Lehen aldiko, Dominique Hervieu et José Montalvori esker, konpainia Parisera igaiten da (Chaillot Antzoki Nazionala). Bitartean, Les Créatures saritua da Moscoun, Dantzaren Benoisetan eta Kuban XIX. Habanako Nazioarteko Baletaren festibalan Kritikaren Saria jasotzen dute.
2004 urtean, Le Sang des Etoiles-ek arrakasta hori berresten du. Une horretatik aurrera, CCN bihurtzen da nazioarteko presentzia handia duten urteko ordezkaritza gehien bermatzen dituenetako bat. Erakundea ere hazten ari da. 2000. urtean, akordioa pizteko gaitasuna dela eta, Thierry Malandain izan zen Maitaldiaren buru, hiriak antolatzen duen jaialdian. Urte horretan bertan sortu zuen Donostian mugaz gaindiko balet juniorra, Espainiako euskal gizataldearekin. Lau urtez, hori guztia aurrez aurre egiten da.
2005-ean, bere lanean kontzentratu nahian, koreografoak alde batera utzi du Maitaldia jaialdiaren zuzendaritza artistikoa. Orduan, bi pieza kateatzen ditu balet preromantikoaren buruan, Wolfgang Amadeus Mozart-en Les Petits Riens (2005) eta Don Juan (2006) Christoph Willibald Gluck-en partitulan oinarritua. Horrezgain, Alfred Schnittken musika batean oinarritua den L’Envol d’Icare (2006) sortzen du, Moscouko Dantzaren Benoisetan hautatuta, Pariseko Balet Operaren lehen manaketa. Thierry Malandainen 80 lanetako asko, gainera, beste konpainia handi batzuen errepertorioan daude: Caracasen, Hong Kongen, West Palm Beachen, Aspen, El Cairo, Riga, Tunis, Karlsruhe, Sadamatsu Hamada Ballet, Teatro di San Carlo de Naples, Staatsoper, edo Vienako Volksoperen. Frantzian, Rineko Opera Nazionaleko Baleta, Marseillako Balet Nazionala, Bordeleko Opera Nazionaleko Baleta, Tolosako Capitole Baleta, etab.
2008, Manuel de Falla-ren L’Amour sorcier-ren urtea da eta Diego Vélasquez-en esanetara, Le Portrait de l’infante, Maurice Ravelen musikan oinarritua oholtza gainean hiru Menines-ekin (tindulari, eskulturari española, Manolo Valdès). Baina sinetsi behar ezinezkoa dela lur-lanetik urruntzea. 2008 bukaeran, Baletaren 10 urteak ospatu ondotik Miarritzen, auzapeza, Didier Borotrarengandik eskaera bat jasotzen du. Maitaldia festibalaren zuzendaritza berriro hartzen du. Baina ez du oztopatzen bere sorkuntza berria ekoiztea Franz Schuberten musika batean oinarritua, Carmen (1996) eta obra horrek ahalbideratzen du Miarritzeko Zentro Koreografiko Nazionalaren buru izaten.
2009ko agorrilan, Thierry Malandain arte eta letretako ofiziala da. “Malandain Ballet Biarritz” izen berriarekin aro berri bati ekin dio koreografoarentzat. Magifique (2009), Piotr Ilitch Tchaïkovski-ren musika eta Roméo et Juliette (2010) Hector Berliozena, sortuak dira, publikoaren eta kritikaren mesedeak aurkitzen dituzten bi balet. Luciferekin (2011), Thierry Malandainek, lehen aldiko konposatzaile batekin lankidetzan ari da, Guillaume Connesson. Partitula Paueko Euskal Herri eta Biarnoko orkestrarengandik sortua da, Fayçal Karouirengandik zuzendua, New York City Balleteko musika zuzendari dena ere bai. 2012an, 10 urteko lankidetzaren ospatzeko, Reimseko Operak thierry Malandaini manaketa bat pasatzen dio. Txartel zuriarekin, koreografoak beste unibertso musikal bat ezagutzeko aukera izango du, Une Dernière chanson Frantziako kanta tradizionalei buruz aritzean, Vincent Dumestre-n Le Poème Harmonique-k interpretatua. Obra honek 2012an Sari Handia – dantza kategoria – Antzerki, Musika eta Dantzaren kritika Sindikata lortzen du.
2013an, Malandain Ballet Biarritzek, 100 emanaldi baino gehiago ditu urtean. Laurent Brunner, Versailleseko Opera Royaleko zuzendariarengandik Errauskine baleta sortzea galdegina zaio, Serge Prokofieven partituletan oinarritua. Versailleseko Gazteluaren Operaren edertasunaz gain, Josep Caballé-Domenechen zuzendaritzaren pean, Euskadiko Orkestrarengandik lagunduak izanen dira, Donostian kokatutako orkestra. Prentsak eta publikoak Errauskineri harrera bikaina egiten diote 2014ean. Thierry Malandainek Berlineko Koreografo honenaren saria jasotzen du Taglioni European Ballet Awards-ean, Malakhov fundazioarengandik.
2017an, Thierry Malandainen Noé sorkuntzaren emanaldi paristarren ondotik Chaillot-ko Dantzaren Antzoki Nazionalan, Malandain Ballet Biarritzek “konpainia hoberenaren” saria jasotzen du Antzerki, musika eta dantza Kritikaren Elkarte profesionalarengandik.
2018an, Thierry Malandain saritua da dantzaren Benoisetan balet berarentzat. 2019an, Maria-Antonieta sortzen du Versailleseko Gazteluko Operan Euskadi Orkestrak lagundurik. Urte berean, Thierry Malandain Arte-Ederren Akademian hautetsi bilakatzen da koreografia sailaren lehen jarlekuan. Bere ondoan, Blanca Li, Angelin Preljocaj eta Carolyn Carlson izanen ditut.
2020an, Beethovenen 250. urtebetetzearen karietara, Thierry Malandainek Pastorala sortzen du, Chaillot-ko Dantza Antzoki Nazionalean. Ondotik, Alemaniara doa Bonn Antzokira eta SACDaren* saria irabazten du koreografia sailan.
*Société des auteurs et compositeurs dramatiques
2021an, koreografo eta dantzari gazteen sustengatzearen helburuarekin, Thierry Malandainek gaualdia Martin Harriaguekin partekatzen du. Malandain Ballet Biarritzeko artista lankidetzan den koreografoak Stravinski programaren inguruan lan eginen du ZKN-ko zuzendariaren ondoan. Thierryk L’Oiseau de feu sortuko du eta Martinek Le Sacre du printemps Aleseko Eszena Nazionalan eta Pariseko Chaillot Antzokian aurkeztuko dutena.
2023an, Laurent Brunner Versailleseko zuzendariaren ideia batengandik Thierry Malandainek Urtaroak sortuko du Antonio Vivaldi eta Giovanni Antonio Guidoren musiketan oinarritua. Baleta horrentzat, Versailleseko Orkestraren orkestra maisua eta lehen arrabita jolearen, Stefan Plewniaken laguntza ukanen dute. Lehen emanaldia 2023ko azaroaren 25ean iraganen da Canneseko Dantza Festibalan eta ondotik Versailleseko Gazteluaren Errege Operan, Errege Orkestrak lagundurik Stefan Plewniakengandik zuzendua.
